مقدمه
اگر تابه‌حال گذرتان به کتابفروشی‌ها، مغازه‌های عرضه لوازم تحریر و دیگر مراکز فرهنگی هنری افتاده باشد، حتما کتاب‌ها و دفترها را در اندازه‌های مختلفی دیده‌اید. یکی از مهم‌ترین ملاک‌ها برای دسته‌بندی محصولات کاغذی، قطع آنهاست. قطع‌های کتاب متنوع‌اند و به تولیدکنندگان این فرصت را می‌دهند تا باتوجه به گروه هدف یک دفتر یا محتوای یک کتاب، قطع مناسبی را انتخاب و آن را تولید کنند. با ما همراه باشید تا ضمن معرفی انواع قطع کتاب، به بررسی آنها نیز بپردازیم.
قطع چیست؟
قطع کتاب به زبان ساده، به معنی ابعاد و اندازه طولی و عرضی یک کتاب یا دفتر است. قطع کتاب در صنعت نشر، دارای اهمیت زیادی هم برای تولیدکننده و هم مصرف‌کننده است؛ چون انتخاب قطع کتاب‌ها و دفاتر، تاثیر فراوانی برقیمت آنها می‌گذارد و هرکدام تجربه متفاوتی را از مصرف کالا برای مخاطبان به ارمغان می‌آورد. تاپیش از دوران رنسانس، قطع کتاب تنوعی نداشت چون عمده نسخه‌های خطی به شکل دستی و دریک ابعاد تولید می‌شدند؛ اما اختراع ماشین چاپ توسط گوتنبرگ باعث شد کتاب‌ها در ابعاد گوناگونی تولید بشوند. از مهم‌ترین قطع‌های کتاب می‌توانیم به وزیری، رحلی، رقعی و جیبی اشاره کنیم.
قطع وزیری
قطع وزیری از رایج‌ترین قطع کتاب‌هاست که درتولید کتاب و دفتر کاربرد زیادی دارد. ابعاد این قطع 17*24 سانتی متر است. از این قطع درتولید دفترهای مشق برای کودکان و نوجوانان استفاده می‌شود. همچنین غالب کتاب‌های علمی، دانشگاهی و کتاب‌های داستانی در ادبیات بزرگسال در قطع وزیری عرضه می‌شوند. این اندازه باعث می‌شود فضای کافی برای قرار گرفتن متن وجود داشته باشد و تجربه خوبی را درخواندن و نوشتن پدید می‌آورد. دفترهای تک خط کرافت ایمان نوت دراین قطع تولید شده‌اند.
قطع رحلی
از قطع رحلی به عنوان بزرگ‌ترین قطع استاندارد کتاب یاد می‌شود. ابعاد این قطع 21*28 سانتی‌متر است. علت نامگذاری این قطع این است که درگذشته، مردم به دلیل ابعاد بزرگ کتاب‌های این قطع و احتمالا سنگینی زیادشان، آنها را هنگام خواندن به روی چهارپایه یا رحل قرار می‌دادند. از این قطع درتولید مجلات، کتاب‌های نفیس از جمله کتاب‌های مقدس و کتاب‌های تصویری کودک استفاده می‌شود. درصنعت دفترسازی نیز، دفترهای نقاشی و طراحی مانند دفتر فیلی دراین قطع به چاپ می‌رسند.
قطع رقعی
قطع رقعی محبوبیت زیادی دربین ناشران دارد. ابعاد کتاب‌های رقعی 21*14 سانتی‌متر است و کمی کوچکتر از قطع وزیری دیده می‌شود. اکثر کتاب‌های حوزه ادبیات داستانی بزرگسال مانند رمان‌ها و داستان‌های کوتاه دراین قطع چاپ می‌شوند. کتاب‌های رقعی حجم چندانی را اشغال نمی‌کنند و این باعث می‌شود مخاطبان بتوانند به‌راحتی آنها را حمل کنند. همچنین چاپ کتاب یا دفتر در قطع رقعی، هزینه‌های آنرا تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهد.
قطع جیبی
قطع جیبی همانطور که از نامش پیداست، از کوچکترین قطع‌ها برای چاپ است که عمدتا به گونه‌ای است که درجیب جا می‌گیرد. ابعاد این قطع 11*15 سانتی متر است. دفترچه یادداشت‌های همراه و رمان‌های کلاسیک از جمله مواردی هستند که درچاپ آنها از قطع جیبی استفاده می‌شود. کتاب‌های جیبی به‌راحتی حمل می‌شوند اما فضای کم آنها برای قرارگرفتن متن، باعث تعدد خطوط کتاب شده و خواندن را در متن‌های طولانی با مشکل مواجه می‌کند. گرچه این قطع به لحاظ هزینه، مناسب و بسیار مقرون به‌صرفه است.
جمع‌بندی
قطع کتاب‌ها، به عنوان یکی از جنبه‌های مهم در طراحی و تولید محصولات مکتوب به شمار می‌روند. شناخت انواع قطع‌ها و آگاهی نسبت به خصوصیات مثبت و منفی آنها، باعث می‌شود که شما انتخاب بهتر و آگاهانه‌تری داشته باشید و تجربه لذتبخش‌تر و دلنشین‌تری از خواندن و نوشتن را برای خود به ارمغان بیاورید.