سررسیدها از ابزارک‌های کارآمد جهان معاصر هستند. امروزه بخش عظیمی از فرایند تولید سررسید به وسیله دستگاه‌های صنعتی انجام می‌شود، اما سررسیدها از گذشته و دوران اولیه تشکیل تمدن‌ها مورداستفاده قرار می‌گرفتند. تاریخچه سررسید به تاریخچه کاغذ گره خورده است و از اولین زمان‌های ساخت کاغذ و اختراع خط، پای سررسیدها نیز به این جهان باز شده است. دراین مقاله قصد داریم سری به بررسی روند تکامل و تاریخچه سررسیدها بزنیم. با ما همراه باشید!
تعریف سررسید
سررسید به دفترهایی گفته می‌شود که درآن ترتیب زمان رعایت شده و به افراد این امکان را می‌دهد تا با توجه به توالی زمان، برای بخش‌های مختلف زندگی خود برنامه‌ریزی کنند. اما کاربرد سررسیدها تنها محدود به برنامه‌ریزی نیست. یکی از کاربردهای مهم سررسیدها، وقایع‌نگاری است. نوشتن از رویدادها و احساساتی که در مدت زمان مشخصی تجربه می‌کنیم. درگذشته برخلاف حالا، نوشتن از احوالات شخصی به دلیل کمبود کاغذ و پروسه سخت تهیه و تولید آن ممکن نبوده است و تمام چیزی که ما در دفترچه‌های سررسید گذشته می‌بینیم، منحصر به پادشاهان و گاه اشراف است. این مسئله سررسیدها را با نوشتن تاریخ پیوند می‌دهد و باعث می‌شود تا برای ردیابی مسیری که سررسیدها تاکنون طی کرده‌اند، به دنبال تاریخ حرکت کنیم و سرا از اولین نوشته‌ها در دوران باستان درآوریم.
دوران باستان؛ چین، مصر و ایران
نقطه آغاز تاریخچه سررسید در گذشته‌های دور است. یکی از اولین ابزارها نوشتن در گذشته، الواح گلی بودند. کتیبه‌ها و سنگ‌نوشته‌هایی مانند منشور کوروش جز مواردی است که به ما اثبات می‌کند که ثبت وقایع مهم مثل فتح دیگر کشورها، چقدر برای پادشاهان اهمیت داشته است. بسیاری از این سنگ‌نوشته‌ها تاکنون از بین رفته‌اند اما موارد باقی‌مانده مانند کتیبه بیستون به ما اثبات می‌کند که توجه به بازه‌های زمانی، در نوشتن رویدادها از اهمیت فراوانی برخوردار بوده است. سال‌های بعد و با ساخت اولین کاغذها تحت عنوان پاپیروس در مصر و سال‌ها بعد، ساخت اولین کاغذها در چین محدودیت‌ها تا حدودی از بین رفت. اختراع کاغذ به تاریخ‌نگاران این فرصت را می‌داد تا بتوانند وقایع پراکنده را گرد هم بیاورند و آنها را به ترتیب زمان بنویسند تا علیت درآنها پدیدار باشد. این اولین گام‌های رسیدن به شکل امروزی سررسید است.
قرون وسطا؛ صدای پای تغییر
پس از اختراع کاغذ و نقل و انتقال نحوه ساخت آن در بین تمدن‌ها، تولید آثار مختلف به شکل زیادی افزایش یافت. حالافراوانی کاغذ به مورخان و درباریان این اجازه را می‌داد که از شرح معمول حادثه فراتر بروند و پس و پیش آن را نیز روایت کنند. گره خوردن سیر وقایع با زمان، مسئله مهمی در تدوین آثار تاریخی است. دراین دوران نسخه‌های خطی متعددی منتشر می‌شد که بررسی دقیق آنها، بیانگر این است که درتمامی‌شان سیر زمانی نقش مهمی ایفا می‌کند. این برهه از تاریخ نقطه‌ای است که کم‌کم نوشتن از جزئیات روزمره و نه فقط مناسبت‌های خاص مانند جشن‌ها و جنگ‌ها، پا به عرصه نوشتن می‌گذارد. این مسئله ظرفیت جدیدی را پیش روی بشر گذاشت و آن هم نوشتن بود، نوشتن از همه‌چیز. گرچه منابع باقی‌مانده به ما نشان می‌دهند که باوجود پیشرفت‌های ساخت کاغذ درآن دوران، بازهم ابزارهای نوشتن به خواص مانند هنرمندان و اعضای دربار و کلیسا تعلق داشت. فقدان روایت‌هایی از زندگی عادی، صحت این مسئله را اثبات می‌کند. تا اینکه رسیدن عصر روشنگری قاعده بازی را تغییر داد.
دوران روشنگری؛ نوشتن برای همه
درقرن‌های اولیه رنسانس، اختراع دستگاه‌های صنعتی باعث به وجود آمدن کارگاه‌ها و سپس کارخانه‌های تولید کاغذ شد. این مسئله موجب شد تا تولید کاغذ افزایش پیدا کند و پس از سال‌ها که از اختراع آن می‌گذشت، دراختیار تمامی اقشار جامعه قرار بگیرد. دراین دوران نخستین دفترها ساخته شدند. این دفترها ساده بودند و نام و نشان خاص ینداشتند. رشد سرسام‌آور تکنولوژی در طی قرن‌های نوزده و بیست میلادی، باعث شد که دفترها به سرعت تغییر شکل پیدا کنند و هرکدام برای خود، هویت مستقلی داشته باشند. دراین بین اما سررسیدها به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردی که داشتند توانستند تمایز خود را به خوبی به رخ بکشند. دلیل محبوبیت سررسیدها در بین مردم از ریشه تاریخی آنها سرچشمه می‌گیرد. نیکان ما از ابتدا براساس بازه‌های زمانی مشخص می‌نوشتند و برای ما راه را آغاز کردند تا اکنون دریکی از درخشان‌ترین مقاطع آن، بتوانیم همه‌چیز را برطبق الگوی زمانی بنویسیم. حالا سررسیدها علاوه برنسخه کاغذی، درمدل‌های دیجیتال هم موجودند. شرکت ایمان‌نوت باتوجه به نقش تاریخی نگارش سررسیدمحور تلاش کرده تا کیفیت و کارایی را سرلوحه خود قرار بدهد و بهترین سررسیدها را برای عموم مردم در طبقه‌های گوناگون اجتماع تولید کند. امیدواریم از مطالعه مقاله تاریخچه سررسید لذت برده باشید!